COPD là gì?: COPD (Chronic Obstructive Pulmonary Disease) là cụm từ viết tắt của bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính. COPD là một nhóm bệnh có đặc điểm là tắc nghẽn đường hô hấp. Trái ngược với tắc nghẽn đường hô hấp có thể đảo ngược như gặp trong bệnh hen suyễn, tắc nghẽn đường hô hấp trong COPD không có thể hoàn toàn hồi phục bằng cách điều trị. Ngoài ra, bệnh thường tiến triển xấu hơn theo thời gian. Trong khi thuật ngữ COPD được sử dụng phổ biến nhất để mô tả sự kết hợp của khí phế thũng và viêm phế quản mãn tính, các bệnh được phân loại là COPD bao gồm: Khí phế thũng: là bệnh phổi mãn tính đặc trưng bởi tổn thương phế nang, các túi khí nhỏ ở cuối đường dẫn khí, ở đó trao đổi oxy và carbon dioxide xảy ra. Trong bệnh khí phế thũng, do mất độ đàn hồi của phế nang dẫn đến không khí bị kẹt trong phế nang. Tình trạng này làm cho phế nang mở rộng và vỡ ra, gây thêm tổn thương và sẹo. Viêm phế quản mãn tính: là một tình trạng đặc trưng bởi tình trạng viêm và tạo sẹo của đường hô hấp. Tình trạng viêm mãn dẫn đến chất nhầy tích tụ trong đường hô hấp, gây nghẽn đường hô hấp và thường gây nhiễm trùng tái phát. Giãn phế quản: là bệnh lý thường do nhiễm trùng phổi lặp đi lặp lại trong nhiều năm, giãn phế quản gây ra giãn và tạo sẹo đường hô hấp.

   Ở Việt Nam, những kết quả ban đầu trong nghiên cứu dịch tễ học (2011-2015) cho thấy, tỷ lệ mắc COPD là 4,2%. Mặc dù y học đã có nhiều cố gắng trong chẩn đoán cũng như điều trị nhưng tỷ lệ mắc và tỷ lệ tử vong của COPD vẫn tiếp tục gia tăng trên toàn thế giới cũng như ở Việt Nam. COPD thường xảy ra ở những người trên 40 tuổi và những người có tiền sử hút thuốc, giai đoạn nặng của COPD tập trung đa số ở người cao tuổi. Nhiều yếu tố có thể góp phần vào sự phát triển của COPD, bao gồm tiếp xúc kéo dài với các chất ô nhiễm không khí và bụi. Tuy nhiên, hút thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu của bệnh. Trong thực tế, hút thuốc lá gây ra khoảng 90 % trường hợp COPD.

   Ung thư phổi: Phát hiện ung thư phổi ở giai đoạn đầu có thể làm tăng đáng kể tỷ lệ sống sót. Việc chẩn đoán sàng lọc rộng rãi cho mọi người, thường phải dựa vào những dấu hiệu và triệu chứng sớm của ung thư phổi. Ung thư phổi phổ biến nhất được chẩn đoán hiện nay là ung thư biểu mô phổi. Thể bệnh ung thư này có xu hướng phát triển ở vùng ngoại vi của phổi, và như vậy làm chậm sự hụt hơi thở trong giai đoạn sớm của bệnh. Cảm giác khó thở cũng được tìm thấy với COPD có thể rất giống với khó thở có thể báo hiệu ung thư phổi.

   COPD, một yếu tố nguy cơ độc lập đối với ung thư phổi: Như đã nói ở trên, COPD không chỉ là yếu tố nguy cơ đối với ung thư phổi, mà còn là yếu tố nguy cơ quan trọng. Để COPD trở thành một yếu tố nguy cơ “độc lập’" có nghĩa COPD là nguyên nhân đơn độc có thể làm tăng nguy cơ ung thư phổi. Điều này có nghĩa là nếu hai người chưa bao giờ hút thuốc và có một người bị COPD, người bị COPD sẽ dễ bị ung thư phổi hơn người không bị COPD. Điều đó có nghĩa là nếu hai người hút thuốc cùng số lượng thuốc lá trong cùng một số năm, thì người bị COPD có nhiều khả năng bị ung thư phổi hơn là người không mắc COPD. Có khá nhiều nghiên cứu đã phát hiện COPD là một yếu tố nguy cơ độc lập đối với ung thư phổi. Các nghiên cứu khác nhau thống kê cho thấy 40 đến 70 % người bị ung thư phổi có COPD. Không phải tất cả những người này đều được chẩn đoán xác định mắc COPD, nhưng các xét nghiệm chức năng phổi cho thấy một số bằng chứng về COPD có ở phần lớn những người bị ung thư phổi. Trong số những người bị COPD, khoảng 01% sẽ phát triển ung thư phổi mỗi năm.

   Liên quan trong điều trị ung thư phổi có COPD đi kèm: COPD không chỉ là một yếu tố nguy cơ đối với COPD, chính COPD khó chẩn đoán trên bệnh nhân bị ung thư phổi, điều trị ung thư phổi có thể khó khăn hơn ở bệnh nhân có COPD đi kèm. Những người bị COPD có thể không phù hợp được các phương pháp điều trị như phẫu thuật hoặc xạ trị áp dụng trong ung thư phổi. Nếu bệnh nhân bị COPD và được chẩn đoán bị ung thư phổi, bác sĩ sẽ vừa điều trị COPD và vừa điều trị ung thư phổi.

   Kiểm tra sàng lọc ung thư phổi: Nghiên cứu ở Hoa Kỳ cho thấy nếu tất cả mọi người thực hiện các tiêu chuẩn để sàng lọc ung thư phổi, tỷ lệ tử vong từ ung thư phổi có thể bị cắt giảm 20 % ở Hoa Kỳ. Hiện nay, khuyến cáo nên sàng lọc ung thư phổi cho: Những người trong độ tuổi từ 55 đến 80; Những người có lịch sử hút thuốc lá trong 30 năm; Những người tiếp tục hút thuốc hoặc bỏ thuốc lá trong 15 năm qua.

   Mặc dù COPD là một yếu tố nguy cơ đối với bệnh ung thư phổi, vẫn chưa có hướng dẫn nào nêu rõ khi nào một người nên được chẩn đoán sàng lọc COPD. Trao đổi với bác sĩ về những điều này có thể sẽ thay đổi sức khỏe của bạn trong tương lai gần.

   Điểm cần quan tâm cho những người bị COPD hoặc ung thư phổi: Nếu bạn có người thân có COPD, ung thư phổi, hoặc cả hai bệnh, có một số điểm quan trọng cần lưu ý trong 04 tình huống dưới đây:

   Nếu bị COPD nhưng không phải ung thư phổi: Điểm mấu chốt đối với những người bị COPD là nhận thức được nguy cơ ung thư phổi sẽ gia tăng. Cần trao đổi với bác sĩ về tầm soát ung thư phổi. Cẩn thận xem xét các dấu hiệu và triệu chứng của ung thư phổi và gặp bác sĩ nếu phát hiện bất kỳ triệu chứng nào. Tự chăm sóc và xem có yếu tố nguy cơ nào gây ung thư phổi mà bạn có thể thay đổi được. Trao đổi với bác sĩ về việc quản lý COPD, và xin tư vấn những gì có thể làm giảm nguy cơ ung thư phổi.

   Nếu bị ung thư phổi nhưng không mắc COPD: Nếu bị ung thư phổi nhưng chưa được chẩn đoán bệnh COPD, điều quan trọng cần lưu ý là phần lớn những người bị ung thư phổi có tỷ lệ cao mắc COPD nhưng có thể chưa được chẩn đoán. Điều này đúng dù đã từng hút thuốc hay chưa hút thuốc.

   Nếu bị COPD và ung thư phổi: Nếu bị COPD và ung thư phổi. Tình huống này thường gặp khi một người có hai bệnh cùng một lúc. Cả hai bệnh này cần phải được giải quyết bằng nhau để giúp cho chất lượng cuộc sống tốt nhất có thể.

   Nếu không bị COPD và không bị ung thư phổi: Ngay cả khi không bị COPD và không bị ung thư phổi, thì thông tin về mối liên quan giữa hai bệnh vẫn rất quan trọng. Việc phát hiện sớm COPD là rất quan trọng đối với việc theo dõi ung thư phổi, điều này quan trọng cho dù có hút thuốc hay không. Ung thư phổi ở người chưa bao giờ hút thuốc lá hiện là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong do ung thư ở nhiều quốc gia. COPD cũng cho thấy xảy ra cả ở những người không hút thuốc.

   Tóm lại, việc nhận thức COPD là yếu tố nguy cơ đối với ung thư phổi đem lại nhiều thay đổi trong việc bảo vệ sức khỏe của cộng đồng. Cách tốt nhất để ngăn ngừa bệnh COPD nếu bạn chưa mắc, hoặc làm chậm lại tiến triển xấu của bệnh COPD là bỏ thuốc lá ngay lập tức và tránh khói thuốc lá. Cùng chung tay vì một cộng đồng “Không khói thuốc lá”. Một số thay đổi lối sống có thể ngăn chặn mắc bệnh COPD ngoài bỏ hút thuốc lá, bao gồm: tránh những nơi ô nhiễm không khí; có một chế độ ăn uống bao gồm phần lớn các loại rau, protein nạc và ngũ cốc; tập thể dục ít nhất ba lần mỗi tuần, kiểm soát tốt stress và điều trị triệt để những bệnh nhiễm trùng hô hấp mắc phải.