Đánh dấu Ngày Phòng chống Sốt rét Thế giới (25/4), Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đang đưa ra lời kêu gọi tăng cường thực hiện các biện pháp can thiệp mới và hiện có để cứu người khỏi bệnh sốt rét. Gần 1,5 triệu trẻ em có nguy cơ cao mắc bệnh và tử vong do sốt rét ở Ghana, Kenya và Malawi hiện đã nhận được liều vắc-xin sốt rét đầu tiên, RTS,S/AS01 (RTS,S), nhờ một chương trình thí điểm đang diễn ra được điều phối bởi Tổ chức Y tế thế giới.
Các chương trình thí điểm vắc-xin sốt rét, được triển khai vào năm 2019, đang tăng cường công bằng trong việc tiếp cận phòng chống sốt rét cho những người dễ bị tổn thương nhất và đang cứu sống nhiều mạng người. Nếu được triển khai rộng rãi, Tổ chức Y tế thế giới ước tính vắc-xin sốt rét có thể cứu sống hàng chục nghìn trẻ em mỗi năm.
Tiến sĩ Tedros Adhanom Ghebreyesus, Tổng Giám đốc WHO cho biết: “Chúng tôi có các công cụ để đẩy lùi bệnh sốt rét, một gói các biện pháp can thiệp bao gồm kiểm soát véc tơ, thuốc phòng ngừa, xét nghiệm và điều trị. “Những điều này được kết hợp bởi một loại vắc-xin sốt rét an toàn và hiệu quả, có thể cứu sống hàng chục nghìn trẻ em mỗi năm. Với sự đầu tư bền vững và những nỗ lực mở rộng đ Ngày Thế giới Phòng chống Sốt rét năm 2023 được đánh dấu với chủ đề “Đã đến lúc không còn bệnh sốt rét: đầu tư, đổi mới, thực hiện”. Trong chủ đề này, WHO đang kêu gọi thực hiện hiệu quả hơn các công cụ và chiến lược sẵn có để ngăn ngừa, chẩn đoán và điều trị bệnh sốt rét, đặc biệt là ở các nhóm dân cư bị thiệt thòi.Theo báo cáo sốt rét thế giới mới nhất, được công bố vào tháng 12 năm 2022, ước tính có khoảng 247 triệu trường hợp mắc bệnh sốt rét mới vào năm 2021. Theo báo cáo của WHO, khu vực châu Phi tiếp tục gánh vác gánh nặng bệnh tật nặng nề nhất – ước tính chiếm khoảng 95% tổng số trường hợp mắc bệnh sốt rét (234 triệu) và 96% tổng số ca tử vong (593.000) vào năm 2021. Gần 80% ca tử vong do sốt rét ở Khu vực Châu Phi là trẻ em dưới 5 tuổi.
Chiến lược và công cụ mới
Các quốc gia đã đạt được một số tiến bộ trong việc mở rộng khả năng tiếp cận các dịch vụ sốt rét cho các nhóm có nguy cơ cao nhất. Mặc dù có một số tiến bộ, nhưng nhiều người có nguy cơ cao mắc bệnh sốt rét vẫn chưa được tiếp cận với các dịch vụ có thể ngăn ngừa, phát hiện và điều trị bệnh. Những thách thức trong việc mở rộng khả năng tiếp cận các dịch vụ sốt rét đã trở nên phức tạp hơn, đặc biệt là ở châu Phi cận Sahara, bởi đại dịch COVID-19, hội tụ các cuộc khủng hoảng nhân đạo, hạn chế tài trợ, hệ thống giám sát yếu kém và sự suy giảm hiệu quả của các công cụ chống sốt rét cốt lõi.
Để giải quyết các mối đe dọa này và hỗ trợ các quốc gia xây dựng các chương trình sốt rét kiên cường hơn, WHO gần đây đã công bố các chiến lược và khuôn khổ mới, bao gồm:
• Một chiến lược mới để ngăn chặn tình trạng kháng thuốc sốt rét ở Châu Phi;
• Một sáng kiến mới để ngăn chặn sự lây lan của Anopheles stephensi trong môi trường đô thị;
• Một khung hành động mới, do WHO và UN-Habitat cùng phát triển, để hướng dẫn các nhà lãnh đạo thành phố kiểm soát bệnh sốt rét đô thị.
• Một bộ công cụ mới giúp các nước đánh giá hệ thống giám sát bệnh sốt rét và xác định các lĩnh vực cần đầu tư
WHO cũng đã tăng cường tính minh bạch, tính linh hoạt và khả năng tiếp cận các khuyến cáo về bệnh sốt rét của mình. Hướng dẫn tổng hợp của WHO về bệnh sốt rét hiện có sẵn thông qua hai nền tảng kỹ thuật số: MAGICapp và ứng dụng “Malaria Toolkit”. WHO khuyến khích các quốc gia điều chỉnh các khuyến nghị cho phù hợp với các cơ sở dịch bệnh địa phương để có tác động tối đa.
Triển vọng cho các can thiệp mới
Tiếp tục đầu tư vào việc phát triển và triển khai vắc-xin sốt rét mới và các công cụ thế hệ tiếp theo sẽ là chìa khóa để đạt được các mục tiêu sốt rét toàn cầu vào năm 2030.
Vắc xin sốt rét thứ hai, vắc xin R21/Matrix-M (R21), nếu được phê duyệt, có thể giúp thu hẹp khoảng cách lớn giữa cung và cầu, đồng thời giảm hơn nữa bệnh tật và tử vong ở trẻ em do sốt rét. Ưu tiên hàng đầu của WHO là tiếp tục đánh giá hiệu quả và toàn diện của chuyên gia đối với vắc xin sốt rét R21 sau khi có thêm dữ liệu quan trọng về tính an toàn và hiệu quả từ thử nghiệm R21 giai đoạn 3 đang diễn ra và được cung cấp cho WHO.
Các giai đoạn giới thiệu vắc-xin sốt rét RTS,S ở các quốc gia khác ở Châu Phi dự kiến sẽ bắt đầu vào đầu năm 2024.
Trong không gian điều khiển véc tơ, có 28 sản phẩm mới trong hệ thống nghiên cứu và phát triển. Các công cụ đang được đánh giá bao gồm, ví dụ, các loại màn tẩm hóa chất diệt côn trùng mới, bả mục tiêu thu hút muỗi, thuốc xua đuổi không gian, mồi nhử chết người trong nhà (ống mái hiên) và kỹ thuật di truyền của muỗi.
Các nhà nghiên cứu đang ưu tiên phát triển các phương pháp điều trị không sử dụng ACT trong lĩnh vực thuốc điều trị sốt rét do sự xuất hiện và lan rộng của tình trạng kháng Artemisinin một phần. Việc phát triển các loại thuốc thế hệ tiếp theo, chẳng hạn như "bộ ba ACTs", sử dụng kết hợp Artemisinin và hai loại thuốc đối tác, đang được tiến hành để giảm nguy cơ kháng thuốc./.